معارف قرآنی

آیات مكّی و مدنی اگر به عناوین سوره‌های قرآن دقت كنید، خواهید دید كه به بعضی مكّی و به برخی دیگر مدنی گفته شده است؛ لازم است راز این تقسیم بندی و مفهوم آن روشن گردد. در اصطلاح مفسران، آیات مكّی به آیاتی اطلاق می‌شود كه قبل از هجرت پیامبر به مدینه بر ایشان نازل شده است و آیات مدنی به آن دسته از آیات گفته می‌شود كه بعد از هجرت پیامبر به مدینه نازل …

قرآن كلام ازلي خداوند است؛ يعني از همان ابتدا در لوح محفوظ وجود داشته است؛ زيرا قرآن خود در اين مورد مي‌فرمايد: ﴿ بَلْ هُوَ قُرْآنٌ مَجِيدٌ ∗ فِي لَوْحٍ مَحْفُوظٍ﴾ [بروج: ٢١ – ٢٢]؛ يعني، «آن قرآن مجيد است؛ در لوح محفوظ.» قرآن دو بار از لوح محفوظ نازل گرديده است: نخست به صورت كلّي و يك جا، در شب قدر به بيت العزت آسمان دنيا كه به آن ”بيت المعمور“ نيز مي‌گويند و …

﴿وَأَرْسَلْنَا الرِّيَاحَ لَوَاقِحَ فَأَنْزَلْنَا مِنَ السَّمَاءِ مَاءً فَأَسْقَيْنَاكُمُوهُ وَمَا أَنْتُمْ لَهُ بِخَازِنِينَ ∗ وَإِنَّا لَنَحْنُ نُحْيِي وَنُمِيتُ وَنَحْنُ الْوَارِثُونَ﴾ [سوره حِجر، آيات ۲۳، ۲۲] و فرستاديم بادها را بار دار كننده پس فرود آورديم از آسمان آب پس نوشانيديم آن را به شما كه نيست خزانه آن به نزد شما ∗ و ما هستيم كه زنده مي‌كنيم و مي‌ميرانيم و ما وارث هستيم. خلاصه‌ي تفسير و ما هستيم كه بادها را مي‌فرستيم كه ابرها را …

﴿وَالْأَرْضَ مَدَدْنَاهَا وَأَلْقَيْنَا فِيهَا رَوَاسِيَ وَأَنْبَتْنَا فِيهَا مِنْ كُلِّ شَيْءٍ مَوْزُونٍ ٭ وَجَعَلْنَا لَكُمْ فِيهَا مَعَايِشَ وَمَنْ لَسْتُمْ لَهُ بِرَازِقِينَ ٭ وَإِنْ مِنْ شَيْءٍ إِلَّا عِنْدَنَا خَزَائِنُهُ وَمَا نُنَزِّلُهُ إِلَّا بِقَدَرٍ مَعْلُومٍ﴾ [سوره حِجر، آيات ۲۱ – ۱۹] و ما زمين را پهن كرديم و گذاشتيم بر آن بار و رويانيديم در آن هر چيز به اندازه ٭ و ساختيم براي شما در آن اسباب معيشت و چيزهايي كه شما به آن‌ها رزق نمي‌دهيد ٭ …

﴿وَهُوَ الَّذِي يُرْسِلُ الرِّيَاحَ بُشْرًا بَيْنَ يَدَيْ رَحْمَتِهِ حَتَّىٰ إِذَا أَقَلَّتْ سَحَابًا ثِقَالًا سُقْنَاهُ لِبَلَدٍ مَيِّتٍ فَأَنْزَلْنَا بِهِ الْمَاءَ فَأَخْرَجْنَا بِهِ مِنْ كُلِّ الثَّمَرَاتِ كَذَلِكَ نُخْرِجُ الْمَوْتَىٰ لَعَلَّكُمْ تَذَكَّرُونَ ٭ وَالْبَلَدُ الطَّيِّبُ يَخْرُجُ نَبَاتُهُ بِإِذْنِ رَبِّهِ وَالَّذِي خَبُثَ لَا يَخْرُجُ إِلَّا نَكِدًا كَذٰلِكَ نُصَرِّفُ الْآيَاتِ لِقَوْمٍ يَشْكُرُونَ﴾ [سوره أعراف، آيات ۵۸، ۵۷] و اوست كه مي‌وزاند بادها را بشارت دهنده‌ي پيش از باران، تا اين كه وقتي آن بادها ابرهاي سنگين را برداشته مي‌آورند، سوق مي‌دهيم آن …

﴿لَقَدْ مَنَّ اللهُ عَلَى الْمُؤْمِنِينَ إِذْ بَعَثَ فِيهِمْ رَسُولًا مِنْ أَنْفُسِهِمْ يَتْلُو عَلَيْهِمْ آَيَاتِهِ وَيُزَكِّيهِمْ وَيُعَلِّمُهُمُ الْكِتَابَ وَالْحِكْمَةَ وَإِنْ كَانُوا مِنْ قَبْلُ لَفِي ضَلَالٍ مُبِينٍ﴾ [سوره آل عمران؛ آيه‌ي ۱۶۴] الله احسان كرد بر مؤمنان كه فرستاد در ميان آن‌ها رسولي از خود آن‌ها، تلاوت مي‌كند بر آن‌ها آيات او را و پاك مي‌كند آن‌ها را از شرك و تعليم مي‌دهد به آن‌ها كتاب و حكمت و بودند آن‌ها از قبل در گمراهي صريحي. ⇐ …

﴿بَشِّرِ الْمُنَافِقِينَ بِأَنَّ لَهُمْ عَذَابًا أَلِيمًا ٭ الَّذِينَ يَتَّخِذُونَ الْكَافِرِينَ أَوْلِيَاءَ مِنْ دُونِ الْمُؤْمِنِينَ أَيَبْتَغُونَ عِنْدَهُمُ الْعِزَّةَ فَإِنَّ الْعِزَّةَ لِلّٰهِ جَمِيعًا﴾ [سوره نساء؛ آيات ۱۳۸، ۱۳۹] بشارت ده منافقان را به اين‌كه براي آن‌ها عذابي دردناك است ٭ آنان كه مسلمانان را رها كرده، كافران را دوست مي‌گيرند، آيا به نزد آنان عزت مي‌خواهند؟ پس همه عزت براي خدا است. خلاصه‌ي تفسير منافقين را به اين امر مژده بده كه برايشان (در آخرت) سزاي دردناك (تصويب …

﴿أَلَمْ تَرَ إِلَى الَّذِينَ يُزَكُّونَ أَنْفُسَهُمْ بَلِ اللهُ يُزَكِّي مَنْ يَشَاءُ وَلَا يُظْلَمُونَ فَتِيلًا ٭ انْظُرْ كَيْفَ يَفْتَرُونَ عَلَى اللهِ الْكَذِبَ وَكَفَىٰ بِهِ إِثْمًا مُبِينًا﴾ [سوره نساء، آيات  ۴۹، ۵۰] آيا نديدي كساني را كه خود را تزكيه يافته مي‌دانستند، بلكه خداست كه پاكيزه مي‌كند هر كسي را كه بخواهد و بر آنان به قدر نخ هسته‌ي خرما ظلم نمي‌شود ٭ بنگر كه چگونه بر خدا دروغ مي‌بندند و كافي است (كه دروغ) همين گناه …

﴿إِنَّ اللهَ لَا يَغْفِرُ أَنْ يُشْرَكَ بِهِ وَيَغْفِرُ مَا دُونَ ذَلِكَ لِمَنْ يَشَاءُ وَمَنْ يُشْرِكْ بِاللهِ فَقَدِ افْتَرَىٰ إِثْمًا عَظِيمًا﴾ [سوره نساء، آيه  ۴۸] به يقين خدا نمي‌آمرزد كسي را كه با او شرك كند و مي‌آمرزد گناه پايين‌تر از آن را براي هر كس كه بخواهد و هر كسي كه به خدا شرك كند، او گناه بزرگي را افترا كرده است. خلاصه‌ي تفسير بي شك الله تعالى بر اين امر (سزا داده، و هم) …

﴿وَمَنْ يُشَاقِقِ الرَّسُولَ مِنْ بَعْدِ مَا تَبَيَّنَ لَهُ الْهُدَىٰ وَيَتَّبِعْ غَيْرَ سَبِيلِ الْمُؤْمِنِينَ نُوَلِّهِ مَا تَوَلَّىٰ وَنُصْلِهِ جَهَنَّمَ وَسَاءَتْ مَصِيرًا﴾ [سوره نساء، آيه ۱۱۵] و هر كه مخالفت كند رسول را، بعد از اين‌كه روشن شد براي او راه راست و برود بر خلاف راه همه‌ي مسلمانان، مي‌سپاريم او را به آن طرف كه او اختيار كرده و مي‌اندازيم او را در جهنم و آن بسيار جاي بدي است. خلاصه‌ي تفسير و هر كس بعد …