﴿وَالْأَرْضَ مَدَدْنَاهَا وَأَلْقَيْنَا فِيهَا رَوَاسِيَ وَأَنْبَتْنَا فِيهَا مِنْ كُلِّ
شَيْءٍ مَوْزُونٍ ٭ وَجَعَلْنَا لَكُمْ فِيهَا مَعَايِشَ وَمَنْ لَسْتُمْ لَهُ بِرَازِقِينَ ٭ وَإِنْ
مِنْ شَيْءٍ إِلَّا عِنْدَنَا خَزَائِنُهُ وَمَا نُنَزِّلُهُ إِلَّا بِقَدَرٍ مَعْلُومٍ﴾ [سوره حِجر، آيات ۲۱ – ۱۹]
و ما زمين را پهن كرديم و گذاشتيم بر آن بار و رويانيديم در آن هر چيز به اندازه ٭ و ساختيم
براي شما در آن اسباب معيشت و چيزهايي كه شما به آنها رزق نميدهيد ٭ و
خزانههاي هر چيز به نزد ماست و فرود ميآوريم آن را به اندازه معيّن.
خلاصهي تفسير
و ما زمين را پهن كرديم و در آن (زمين) كوههاي سنگين قرار داديم و در آن از همه نوع (محصولات لازم) به يك مقدار معيّن رويانيديم و ما براي شما از آن زمين وسايل معاش ساختيم (كه آن شامل تمام اشياي لوازم زندگي از خوراك و نوشيدني و لباس و سكونت است) و (اين وسايل زندگي را تنها به شما نداده، بلكه) به آنهايي هم داده كه شما آنها را روزي نميدهيد (به تمام آن مخلوقاتي كه در ظاهر از دست شما وسايل زندگي خورد و نوش وصول نميكنند، قيدِ ”در ظاهر“ را بدين خاطر آورد كه حيوانات اهلي از قبيل گوسفند، گاو، اسب، خر و… هم اگر چه از نظر حقيقت رزق خورد و نوش و لوازم زندگي خود را از طرف خدا مييابند، ولي در ظاهر انتظام خورد و نوش و سكونت آنها به وسيلهي مردم انجام ميگيرد، علاوه بر اينها تمام حيوانات برّي و بحري و پرنده و درنده طوري هستند كه در فراهم كردن وسايل زندگي آنها اراده و عمل انسان كوچكترين دخل و شايبهاي ندارد و اين حيوانات به قدري بيحدّ و بيشمارند كه انسان نه همهي آنها را ميتواند بشناسد و نه ميتواند آنها را حساب كند) و خزانه همهي اشياء (ضروريات متعلق به زندگي) نزد ماست و ما (طبق حكمت خاص خويش) از آن (چيز) مقداري معيّن نازل ميكنيم.
معارف و مسائل
تناسب و توازن در ضروريات معاش نمونهاي از حكمت الهي است
يكي از مفاهيم ﴿مِنْ كُلِّ شَيْءٍ مَوْزُونٍ﴾، همان است كه در ترجمه ذكر گرديد كه به مقتضاي حكمت از هر چيز روييدني مقداري معيّن رويانيد كه اگر از آن كمتر ميشد، در زندگي مشكلات پديد ميآمد و اگر اضافه ميشد، باز هم مشكلات پديد ميآورد؛ لوازم زندگي انسان از قبيل: گندم، برنج و عمدهترين ميوهجات اگر اينقدر اضافه پديد آيند كه بعد از خورد و نوش مردم و حيوانات اضافه بماند، روشن است كه فاسد ميگردد، نگه داشتن آنها هم مشكل ميباشد و براي انداختن هم، جا پيدا نميشود.
از اين معلوم شد كه اين هم در اختيار و قدرت الهي است كه دانهها و ميوهجات را كه زندگي انسان به آن وابسته است، به قدري اضافه پديد آورد كه هر كسي در هر جا آنها را رايگان به دست بياورد و بعد از استفادهي از آنها با بيتوجّهي، ذخيرهي زيادي از آنها اضافه بماند، امّا اين براي مردم موجب عذاب ميشد، لذا به مقدار مخصوص نازل گرديد، كه قدر و قيمت آن هم باقي بماند و بيفايده هم نباشد.
اين هم ميتواند يكي از مفاهيم ﴿مِنْ كُلِّ شَيْءٍ مَوْزُونٍ﴾ باشد كه تمام اشياي روييدني را حق تعالى با تناسب و توازن ويژهاي آفريده است كه به سبب آن در آن حسن و جاذبيت پديد ميآيد و تنه و شاخه و برگ و گل و ميوهي هر درختي در اندازه و اشكال مختلف با رنگ و لذّت مختلف آفريده شدهاند كه از تناسب و مناظر خوب آنها انسان لذّت ميبرد؛ امّا درك حكم تفصيلي آنها بالاتر از قدرت انسان است.
معارف القرآن/ ترجمه مولانا حسين پور