﴿وَمَنْ يُشَاقِقِ الرَّسُولَ مِنْ بَعْدِ مَا تَبَيَّنَ لَهُ الْهُدَىٰ وَيَتَّبِعْ غَيْرَ سَبِيلِ
الْمُؤْمِنِينَ نُوَلِّهِ مَا تَوَلَّىٰ وَنُصْلِهِ جَهَنَّمَ وَسَاءَتْ مَصِيرًا﴾ [سوره نساء، آيه ۱۱۵]
و هر كه مخالفت كند رسول را، بعد از اينكه روشن شد براي او راه راست و برود بر خلاف راه همهي مسلمانان،
ميسپاريم او را به آن طرف كه او اختيار كرده و مياندازيم او را در جهنم و آن بسيار جاي بدي است.
خلاصهي تفسير
و هر كس بعد از اينكه كار حق ظاهر شده بود، با رسول (مقبول صلى الله عليه وسلم) مخالفت كند، و راه (ديني) مسلمانان را گذاشته و راهي ديگر (مانند بِشر كه در حالي مرتد شد كه حقانيت اسلام و نيز حقانيت قضاوت پيامبر صلى الله عليه وسلم در اين واقعهي بخصوص در نظر خود او گذشت، باز هم همان بدبختي او را احاطه كرد)، ما او را (در جهان) به آنچه ميكند، مهلت ميدهيم و (در آخرت) او را به جهنم داخل ميكنيم و آن جاي بدي است.
معارف و مسائل
اجماع امت حجت است
﴿وَمَنْ يُشَاقِقِ الرَّسُولَ مِنْ بَعْدِ مَا تَبَيَّنَ لَهُ الْهُدَىٰ …﴾؛ در اين آيه دو چيز را جرم بزرگ و سبب دخول جهنم بيان فرموده است:
۱- مخالفت با رسول الله صلى الله عليه وسلم، و اين روشن است كه مخالفت رسول، كفر و وبال بزرگي است.
۲- ترك كردن امر متفق عليه مسلمانان و اختيار كردن راهي ديگر بر خلاف آن.
از اين امر دوم معلوم ميشود كه اجماع امت حجت است؛ يعني همانطور كه عمل بر احكامي كه قرآن و سنت بيان كردهاند، واجب است، همچنين بر هر آن چيزي كه امت اتفاق كند، عمل بر آن هم واجب ميباشد و مخالفت با آن گناهي بزرگ است. چنانكه پيامبر صلى الله عليه وسلم ميفرمايند: «يَدُ اللهِ مَعَ الجَماعَةِ، مَنْ شَذَّ شَذَّ إلىٰ النار» [سنن ترمذي: ۲۱۶۷]؛ دست نصرت و رحمت خدا همراه با جماعت است و هر كس از جماعت مسلمين كناره گيرد، او جدا شده در جهنم انداخته ميشود.
شخصي از حضرت امام شافعي رحمه الله پرسيد: آيا در قرآن دليلي براي حجت بودن اجماع امت وجود دارد؟ ايشان سه روز متواتر جهت دريافت دليل، تلاوت قرآن را معمول خود قرار داد و هر روز و شب قرآن را سه سه بار ختم ميكرد؛ بالأخره همين آيه در ذهنش آمد و آن را نزد علما بيان فرمود، همه گفتند كه اين دليل بر حجيت اجماع كافي است.
معارف القرآن/ ترجمه مولانا حسين پور