پایگاه رسمی حفظ و نشر آثار شیخ الحدیث مولانا محمّد یوسف حسین پور (رح) زیر نظر مجلس علمی عین العلوم گُشت – سراوان
﴿وَمَنْ يَلْعَنِ اللهُ فَلَنْ تَجِدَ لَهُ نَصِيرًا﴾ [سوره‌ي نساء، آيه‌ي ۵۲]
و هر كسي كه خدا او را لعنت كند، تو براي او مددكاري نمي‌يابي.
خلاصه‌ي تفسير
و كسي كه خدا او را ملعون قرار دهد، (به هنگام عذاب) كسي را حامي او نخواهي يافت (مقصود اين‌كه آنان به سبب اين در آخرت يا در دنيا هم سزاي سخت خواهند يافت؛ چنان‌كه در دنيا برخي كُشته، بعضي اسير و برخي ديگر به صورت ذلت، برده قرار گرفتند و آن‌چه در آخرت شدني است، صورت خواهد گرفت).
لعنت خدا سبب رسوايي دنيا و آخرت مي‌شود
لعنت خدا عبارت است از محروميت از رحمت ايزدي، رسوايي، ذلّت و خسران دنيا و آخرت؛ كسي كه لعنت خدا بر او واقع شود، هرگز نمي‌تواند قرب الٰهي را حاصل كند و در رابطه با او وعيدها و كيفرهاي سختي پيش بيني شده است: ﴿مَلْعُونِينَ أَيْنَمَا ثُقِفُوا أُخِذُوا وَقُتِّلُوا تَقْتِيلًا﴾ [الأحزاب: ٦١]؛ كساني كه لعنت خدا بر آن‌ها واقع شده است، هر كجا يافت شوند بايد كشته شوند. اين رسوايي دنيوي آنان است و رسوايي آخرت از اين هم سخت‌تر است.
چه كساني مستحق لعنت الهي هستند
﴿وَمَنْ يَلْعَنِ اللهُ فَلَنْ تَجِدَ لَهُ نَصِيرًا﴾؛ از اين آيه چنين معلوم مي‌گردد كه هر كسي كه لعنت خدا بر او واقع شود، براي او هيچ ياوري نخواهد بود؛ لذا بايد دانست كه چه كساني مستحق لعنت خداوند مي‌باشند:
در حديثي آمده است: «رسول الله ـ صلى الله عليه وسلم ـ رباخوار، ربا دهنده، نويسنده و گواه آن همگي را لعنت كرده است و همه در گناه با هم برابراند.» (صحيح مسلم: ۱۵۹۸؛ به حواله‌ي مشكاة: ۲۸۰۷)
آن‌حضرت ـ صلى الله عليه وسلم ـ در حديثي ديگر فرمود: «مَلْعُونٌ مَنْ عَمِلَ عَمَلَ قَوْمِ لُوطٍ» (رواه رزين، به حواله‌ي مشكاة: ۳۵۸۳؛ سنن ترمذي: ۱۴۵۶)؛ هر كسي كه عمل قوم لوط (لواط) را انجام دهد، ملعون است.
نيز فرمود: «خداوند دزد را لعنت كند كه از دزدي تخم مرغ و ريسمان اجتناب نمي‌كند و در نتيجه‌ي آن دستش بريده مي‌شود.» چون اين‌ها اشياي ناچيزي هستند. (صحيح بخاري: ۶۷۸۳؛ صحيح مسلم: ۱۶۸۷؛ به حواله‌ي مشكاة: ۳۵۹۲)
هم‌چنين در حديث ديگري آمده است: «لَعَنَ آكِلَ الرِّبَا وَمُوكِلَهُ، وَالوَاشِمَةَ وَالمُسْتَوْشِمَةَ وَالمُصَوِّرَ» (صحيح بخاري: ۵۹۶۲؛ به حواله‌ي مشكاة: ۲۷۶۵)؛ پيامبر ـ صلى الله عليه وسلم ـ رباخوار و ربا گيرنده را لعنت كرده است و نيز زني كه بر جسم خود خالكوبي مي‌كند (جهت زينت؛ يعني با سر سوزن پوست بدن را زخمي كرده و بر آن سرمه مي‌نهد) و زني كه عمل خالكوبي را انجام مي‌دهند و نيز تصويرگران را لعنت كرده است.
آن‌حضرت ـ صلى الله عليه وسلم ـ در حديث ديگري چنين فرموده است: «الله تعالى شراب خوار، ساقي، فروشنده، خريدار، سازنده، حمل كننده و طلب كننده‌ي آن را لعنت كرده است.» (سنن أبي داود: ۳۶۷۴؛ سنن ابن ماجه: ۳۳۸۱ به روايت انس ـ رضي الله عنه ـ، به حواله‌ي مشكاة: ۲۷۷۷)
در حديث ديگري رسول خدا ـ صلى الله عليه وسلم ـ فرموده است: «شش نفر چنين‌اند كه من بر آنان لعنت كردم و خدا هم بر آنان لعنت كرده و لعنت هر نبي مستجاب الدعوة هم بر آنان مي‌باشد و آن شش نفر عبارت‌اند از:
۱. آن‌كه در كتاب خدا چيزي اضافه كند،
۲. آن‌كه با جبر و قهر اقتدار حاصل كرده و به كساني احترام مي‌گذارد كه خدا آن‌ها را ذليل كرده است و كساني را ذليل مي‌كند كه خدا به آنان عزت داده است،
۳. تكذيب كننده‌ي تقدير خدا،
۴. حلال گرداننده‌ي محرّمات الٰهي،
۵. كساني از اولاد من كه محرّمات را حلال گويند،
۶. تارك سنّت من.» (رواه البيهقي في المدخل؛ به حواله‌ي مشكاة: ۱۰۹؛ سنن ترمذي: ۲۱۵۴)
در حديث ديگري آن‌حضرت ـ صلى الله عليه وسلم ـ فرمود: «لَعَنَ اللهُ النَّاظِرَ وَالْمَنْظُورَ إِلَيْهِ» (رواه البيهقي في شعب الإيمان؛ مشكاة: ۳۱۲۵)؛ آن‌كه نامحرم را به نگاه بد بنگرد و آن‌كه بر او نگاه بد انداخته مي‌شود (به شرطي كه اراده و اختيار او هم دخيل باشد).
از حضرت ابوهريره ـ رضي الله عنه ـ روايت شده است: «لَعَنَ رَسُولُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ الرَّجُلَ يَلْبَسُ لِبْسَةَ الْمَرْأَةِ وَالْمَرْأَةَ تَلْبَسُ لِبْسَةَ الرَّجُلِ» (مشكاة: ۴۴۶۹؛ سنن أبي داود: ۴۰۹۸)؛ رسول خدا ـ صلى الله عليه وسلم ـ بر چنان مرداني كه لباس زنانه مي‌پوشند و بر آن زناني كه لباس مردانه مي‌پوشند، لعنت كرده است.
قِيلَ لِعَائِشَةَ: إِنَّ امْرَأَةً تَلْبَسُ النَّعْلَ؟ قَالَتْ: «لَعَنَ رَسُولُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ الرَّجُلَةَ مِنَ النِّسَاء» (سنن أبي داود: ۴۰۹۹؛ به حواله‌ي مشكاة: ۴۴۷۰)؛ كسي به عايشه ـ رضي الله عنها ـ گفت: زني كفش مردانه مي‌پوشد. حضرت عايشه ـ رضي الله عنها ـ فرمود: رسول خدا ـ صلى الله عليه وسلم ـ بر زني كه شكل مردان را اختيار كند، لعنت كرده است.
عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ، قَالَ: لَعَنَ النَّبِيُّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ المُخَنَّثِينَ مِنَ الرِّجَالِ، وَالمُتَرَجِّلاَتِ مِنَ النِّسَاءِ، وَقَالَ: «أَخْرِجُوهُمْ مِنْ بُيُوتِكُمْ» (صحيح بخاري: ۵۸۸۶؛ به حواله‌ي مشكاة: ۴۴۲۸)؛ از حضرت ابن عباس ـ رضي الله عنه ـ روايت شده است كه رسول خدا ـ صلى الله عليه وسلم ـ بر آن مرداني لعنت كرده كه شكل و صورت زنان را اختيار كرده، مخنث باشند و هم‌چنين بر آن زناني لعنت كرده كه صورت مردان را اختيار نمايند و نيز فرموده است: اين‌ها را از منازل خود بيرون كنيد.
در صحيح بخاري آمده است كه حضرت عبدالله بن مسعود ـ رضي الله عنه ـ فرمود: «لَعَنَ اللهُ الوَاشِمَاتِ وَالمُسْتَوشِمَاتِ، وَالمُتَنَمِّصَاتِ وَالمُتَفَلِّجَاتِ، لِلْحُسْنِ المُغَيِّرَاتِ خَلْقَ اللهِ» (صحيح بخاري: ۴۸۸۶)؛ الله لعنت كرده است خالكوبان و كساني را كه خواهان خالكوبي هستند و نيز آنان كه موي ابرو را مي‌گيرند (آن را باريك در مي‌آورند) و آنان كه در ميان دندان‌ها گشادگي ايجاد مي‌نمايند و آفرينش خدا را تغيير مي‌دهند.
احكام لعنت
همان گونه كه لعنت چيز بدي است، آدمي از لعنت كردن ديگران هم منع شده است و لعنت كردن بر مسلمان حرام است و بر كافر تنها در صورتي درست است كه مرگ او بر كفر يقيني باشد. در اين باره گفتارهاي رسول خدا ـ صلى الله عليه وسلم ـ از اين قرار است:
عَنِ ابْنِ مَسْعُودٍ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: «لَيْسَ الْمُؤْمِنُ بِالطَّعَّانِ وَلَا بِاللَّعَّانِ وَلَا الْفَاحِشِ وَلَا الْبَذِيءِ» (سنن ترمذي: ۱۹۷۷؛ به حواله‌ي مشكاة: ۴۸۴۷)؛ حضرت ابن مسعود ـ رضي الله عنه ـ روايت مي‌كند كه رسول خدا ـ صلى الله عليه وسلم ـ فرمود: كسي كه ديگران را طعنه بزند، لعنت كند و بد بگويد، مؤمن نيست.
عَنْ أَبِي الدَّرْدَاءِ قَالَ: سَمِعْتُ رَسُولَ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يَقُولُ: «إِنَّ الْعَبْدَ إِذَا لَعَنَ شَيْئًا صَعِدَتِ اللَّعْنَةُ إِلَى السَّمَاءِ فَتُغْلَقُ أَبْوَابُ السَّمَاءِ دُونَهَا ثُمَّ تَهْبِطُ إِلَى الْأَرْضِ فَتُغْلَقُ أَبْوَابُهَا دُونَهَا ثُمَّ تَأْخُذُ يَمِينًا وَشِمَالًا فَإِذَا لَمْ تَجِدْ مَسَاغًا رَجَعَتْ إِلَى الَّذِي لُعِنَ فَإِنْ كَانَت لِذَلِكَ أَهْلًا وَإِلَّا رَجَعَتْ إِلَى قَائِلِهَا» (سنن أبي داود: ۴۹۰۵؛ به حواله‌ي مشكاة: ۴۸۵۰)؛ حضرت ابوالدرداء ـ رضي الله عنه ـ مي‌گويد: من از رسول خدا ـ صلى الله عليه وسلم ـ شنيدم كه فرمود: هر گاه بنده بر چيزي لعنت كند، آن لعنت به سوي آسمان بلند مي‌شود؛ چون درهاي آسمان بر روي آن بسته است، پس به طرف زمين فرود مي‌آيد و درهاي زمين هم بر روي آن بسته مي‌گردند (زمين هم آن لعنت را نمي‌پذيرد)، باز به سمت راست و چپ مي‌رود؛ وقتي كه به هيچ طرفي راه نمي‌يابد، پس به نزد كسي كه لعنت شده است، مي‌رسد، اگر او واقعاً مستحق لعنت باشد، بر او واقع مي‌گردد و اگر نه بر گوينده‌اش برمي‌گردد.
عَن ابنِ عبَّاسٍ أَنَّ رَجُلًا نَازَعَتْهُ الرِّيحُ رِدَاءَهُ فَلَعَنَهَا. فَقَالَ رَسُولُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: «لَا تَلْعَنْهَا فَإِنَّهَا مَأْمُورَةٌ وَأَنَّهُ مَنْ لَعَنَ شَيْئًا لَيْسَ لَهُ بِأَهْلٍ رَجَعَتِ اللَّعْنَةُ عَلَيْهِ» (سنن ترمذي: ۱۹۷۸؛ به حواله‌ي مشكاة: ۴۸۵۱)؛ از حضرت ابن عباس ـ رضي الله عنه ـ منقول است كه باد چادر كسي را برد. او باد را لعنت كرد. رسول خدا ـ صلى الله عليه وسلم ـ فرمود: باد را لعنت نكن؛ زيرا كه وي از جانب خدا مأمور است و (به ياد داشته باش) هر كس بر چيزي لعنت كند كه مستحق آن نباشد، لعنت بر گوينده برمي‌گردد.
مسأله: لعنت بر شخص معيني تا وقتي كه مرگش بر كفر متحقق نباشد، جايز نيست؛ اگر چه او فاسق باشد. بنا بر اين اصل، علامه شامي لعنت كردن يزيد را هم منع فرموده است. اما بر كافر معيني كه مرگ او بر كفر يقيني است؛ مثل ابوجهل و ابولهب جايز است. (شامي: ۲/۸۳۶)
مسأله: لعنت كردن بدون اسم بردن كسي؛ مثل اين‌كه بگويد: لعنت خدا بر ظالمان يا بر دروغگويان باد، جايز است.
مسأله: چون لعنت در لغت به معني دوري از رحمت خداست و معني آن از روي شرع در حق كفار، آن است كه آنان سزاوار قرين رحمت الٰهي نيستند، در حق مؤمنين آن است كه آنان به درجه‌ي ابرار و صلحا نرسند (نقله الشامي عن القهستاني: ۲/۸۳۶)؛ بنابراين، دعاي بد كردن در حق مسلمان كه مبتني بر قلّت اعمال نيك او باشد، هرگز جايز نيست.
معارف القرآن/ ترجمه مولانا حسين پور
