معارف قرآنی

مفهوم استقامت و مسايل و فوايد مهم آن

﴿فَاسْتَقِمْ كَمَآ أُمِرْتَ وَ مَنْ تَابَ مَعَك وَلاَتَطْغَوْا إِنَّه بِمَا تَعْمَلُوْنَ بَصِيْرٌ﴾ [سوره هود، آيه‌ي ۱۱۲] پس راست برو همان‌گونه كه به تو امر شده، و كساني كه با تو توبه كرده‌اند، و از حدّ نگذريد، بي‌شك او به آن‌چه شما عمل مي‌كنيد، بيناست. استقامت؛ به معني راست ايستادن است بدون كوچكترين انحراف و تمايل؛ بديهي است كه اين كار، كار ساده‌اي نيست؛ البتّه مهندسان ماهر مي‌توانند هر چيزي را كه بخواهند، مطابق محاسبه‌اي خاص، بصورت …

ادامه نوشته »

نگاهی به مسأله‌ی استعانت و توسل

تشريح استعانت و تحقيق در مسأله‌ي توسل ﴿إِيَّاكَ نَعْبُدُ وَإِيَّاكَ نَسْتَعِينُ﴾؛ مفسر قرآن، حضرت عبدالله بن عباس رضي الله عنهما آيه‌ي فوق را چنين تفسير كرده است: «ما تنها تو را عبادت مي‌كنيم و به جز تو كسي ديگر را نمي‌پرستيم و تنها از تو مدد مي‌خواهيم و به غير از تو از كسي ديگر ياري نمي‌خواهيم.» (ابن جرير؛ ابن أبي حاتم) برخي از اسلاف صالح گفته‌اند كه سوره‌ي فاتحه راز (خلاصه) تمام قرآن است …

ادامه نوشته »

احکام و مسائل مربوط به سوره‌ی فاتحه

در سوره‌ي فاتحه ابتدا حمد و ستايش خداوند بيان شده، سپس به اين نكته كه عبادت تنها براي او مخصوص است و غير از او كسي ديگر شايسته‌ي عبادت نمي‌باشد، اعتراف شده است؛ گويا انسان مي‌خواهد بين خود و خالق خويش پيمان وفاداري منعقد كند. پس از آن مهم‌ترين نكته دعاست كه حاوي كليه‌ي مقاصد انسان بوده و در آن فوايد بسيار و مسائل ضمني ديگر وجود دارد كه اهم آن‌ها به شرح زير است: …

ادامه نوشته »

صراط مستقیم چه راهی است [تفسیر سوره فاتحه ۵]

راه راست راهي است كه در آن پيچ و خم وجود نداشته باشد و از ديدگاه اعتقادي به ديني گفته مي‌شود كه در امور آن افراط و تفريط يافت نشود. افراط؛ يعني تجاوز از حد معيّن و تفريط؛ به معني كوتاهي كردن از حد معيّن است. در دو آيه‌ي آخر به صراط مستقيم راهنمايي نموده كه دعاي آن در اين آيه تلقين شده است. «صِرَاطَ الَّذِيْنَ أَنْعَمْتَ عَلَيْهِمْ»؛ يعني: «راه كساني كه تو بر آنان …

ادامه نوشته »

هدايت و اقسام آن [تفسير سوره فاتحه ۴]

امام راغب اصفهاني در مفردات القرآن واژه‌ي ”هدايت“ را به بهترين وجه بيان نموده كه خلاصه‌ي آن بدين قرار است: معني اصلي هدايت، عبارت است از راهنمايي فرد به سوي هدف و منزل مقصود با لطف و مهرباني؛ پس هدايت به اعتبار معني حقيقي خويش تنها كار خداست كه داراي درجات متعدد مي‌باشد و يكي از درجات آن، هدايت عامه است كه شامل تمام كاينات (انواع موجودات زنده، نباتات و جمادات) مي‌باشد. ممكن است كسي …

ادامه نوشته »

تفسیر سوره‌ی فاتحه [۳]

در ابتداي سوره‌ي فاتحه كه شرح آن گذشت، گفتيم كه در آيه‌ي اوّل ضمن حمد و ثناي حق تعالى، اصل اساسي ايمان؛ يعني بيان وجود خدا و توحيد وي به طور معجزه آسا بيان شده است. در تفسير آيه سوم تنها در همين لفظ همراه با حمد و ستايش پروردگار، عقيده‌ي بزرگ و انقلابي اسلام؛ يعني قيامت و آخرت با دليل و برهان ذكر شده است؛ اكنون به توضيح آيه چهارم مي‌پردازيم: «إِيَّاكَ نَعْبُدُ وَإِيَّاكَ …

ادامه نوشته »

تفسیر سوره‌ی فاتحه [۲]

«مـٰلِكِ يَوْمِ الدِّينِ»؛ كلمه‌ي ”مالك“ مشتق از ”مِلك“ است؛ يعني تسلط بر چيزي كه بر استفاده‌ي آن قادر بود. (قاموس) معني واژه‌ي ”دين“ جزا دادن است. ترجمه‌ي «مـٰلِكِ يَوْمِ الدِّينِ»؛ يعني: «خدا داراي مالكيت روز جزاست.» اما اين‌كه بر چه چيزي مالك است، ذكر نشده؛ در تفسير كشاف آمده كه منظور از اين كلمه، اشاره به همه‌ي موجودات است كه مالكيت آن‌ها در روز رستاخيز به دست خداست. اثبات عقلي روز جزا و حقيقت آن …

ادامه نوشته »

تفسیر سوره‌ی فاتحه [۱]

بِسْمِ اللهِ الرَّحْمٰنِ الرَّحِيْمِ به نام خداوند بسيار بخشاينده‌ي بسيار مهربان الْحَمْدُ لِلّٰهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ ٭ الرَّحْمَٰنِ الرَّحِيمِ ٭ مَالِكِ يَوْمِ الدِّينِ ٭ إِيَّاكَ نَعْبُدُ وَإِيَّاكَ نَسْتَعِينُ ٭ اهْدِنَا الصِّرَاطَ الْمُسْتَقِيمَ ٭ صِرَاطَ الَّذِينَ أَنْعَمْتَ عَلَيْهِمْ ٭ غَيْرِ الْمَغْضُوبِ عَلَيْهِمْ وَلَا الضَّالِّينَ. همه‌ي ستايش‌ها براي خداست كه پروردگار جهانيان است • خداي بخشايش‌گر بسيار مهربان • مالك روز جزا • فقط تو را مي‌پرستيم و فقط از تو ياري مي‌خواهيم • ما را به راه راست هدايت فرما • راه …

ادامه نوشته »

تفسیر و احكام بسم الله [بخش پایانی]

احكام و مسائل تسميه و تعوذ مسأله‌ي تعوذ: مراد از تعوذ، خواندن «أعوذ بالله من الشيطان الرجيم» است؛ در قرآن آمده است: ﴿فَإِذَا قَرَأْتَ الْقُرْآنَ فَاسْتَعِذْ بِاللهِ مِنَ الشَّيْطَانِ الرَّجِيمِ﴾ [النحل: ۹۸]؛ يعني: «هر گاه مي‌خواهيد قرآن تلاوت كنيد، از شر شيطان به خدا پناه جوييد.» به اجماع امت، خواندن «أعوذ بالله» قبل از تلاوت قرآن سنت است؛ خواه اين تلاوت هنگام نماز باشد، خواه خارج از آن (شرح منيه)، تعوذ فقط اختصاص به تلاوت قرآن دارد …

ادامه نوشته »

تفسير و احكام بسم الله [بخش دوم]

تفسير «بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيْمِ» ﴿بِسْمِ اللهِ﴾ از سه لفظ تركيب يافته است: اوّل: حرف باء، دوم: اسم، سوم: الله. حرف باء در لغت عرب براي معاني گوناگون به كار مي‌رود از جمله‌ي آن معاني مي‌توان سه معني زير را مناسب دانسته، هر كدام را انتخاب كرد: اوّل: مصاحبت؛ يعني متصل شدن چيزي به چيزي ديگر؛ دوم: استعانت؛ يعني مدد گرفتن از چيزي؛ سوم: تبرك؛ يعني تحصيل بركت از چيزي. در مورد لفظ ”اسم“ تفصيلات …

ادامه نوشته »